Caroline Wijntjes tijdens een RvT-begeleiding.
Wat doe je als toezichthouder als er in de omgeving van de organisatie opeens veel verandert? Turbulente tijden zijn dat! Denk aan geopolitieke spanningen, maar ook sociale veiligheid, armoede, polarisatie in de samenleving, arbeidsmarkttekorten, klimaatverandering en CO2-uitstoot. Welke rol neem je dan in als toezichthouder?In onze samenwerkingen met RvT’s en RvC’s zien we hier velen mee worstelen.
Niemand is toezichthouder geworden om zich alleen bezig te houden met correcte cijfers in de planning en controlcyclus. Dat weten veel toezichthouders natuurlijk wel. maar in een snel veranderende samenleving is het een uitdaging om met de verschillende ontwikkelingen in je toezicht om te gaan. Agenda’s piepen en kraken en je vraagt je af of deze ontwikkelingen de aandacht krijgen die ze verdienen. Maar ook hoe blijf je relevant als toezichthouder en welke manier van (samen)werken hoort daarbij, zodat je wendbaar bent met je toezicht. De bestuurder flexibel en impactvol kunnen ondersteunen in deze turbulente tijden, is immers de wens en opdracht van vele toezichthouders.
Hieronder vind je vijf verschillende signalen dat jouw RvT nodig moet schakelen om waardevol te blijven:
1. Je kijkt te functioneel
Veel toezichthouders beoordelen de organisatie nog te veel vanuit hun eigen functionele achtergrond. Maar transities vragen een bredere blik dan de organisatie zelf. Wat raakt onze klanten en hoe beïnvloeden maatschappelijke ontwikkelingen de organisatie waarop je toezicht houd? Als toezichthouder stel je jezelf de vraag: welke ontwikkelingen zijn echt relevant? Welke vragen moeten we stellen om de impact ervan te doorgronden? Zonder dit inzicht verzandt de RvT in een overvolle agenda, zonder te prioriteren van wat echt nodig is.
2. “We zijn er niet aan toe gekomen”: vergaderingen piepen en kraken
Als toezichthouder zie je dat er steeds meer op de organisatie afkomt. De logische reflex? Toezichthouders gaan harder werken en meer op de agenda zetten, en elkaar vaker (digitaal) ontmoeten. Maar dat werkt niet (meer). Het piept en kraakt tijdens de RvT-vergaderingen. Er is geen ruimte meer om stil te staan bij discussies met voldoende diepgang, open reflecties en onderlinge dynamiek. Juist dát gesprek is nodig. Hoe beter het samenspel, hoe effectiever het toezicht. Een wendbare RvT zorgt ervoor dat die vooruit kan blikken, focus heeft en scherpe prioriteiten stelt. Of andere vormen van overleg en dialoog voorstelt.
3. Je haalt wel informatie op, maar het contact blijft oppervlakkig
Eigentijds toezicht houdt niet op in de boardroom. Contacten met stakeholders is cruciaal. Maar er is ook een valkuil: toezichthouders gaan wel de organisatie in, maar maken vaak niet de verbinding met de informatie die zij nodig hebben om goed toezicht te houden. Het lijkt soms meer op een ‘leuke praktijkronde’, zonder doelgericht informatie en inzichten op te halen. De vraag is niet óf je stakeholders spreekt, maar welke vragen je hen wilt stellen en wat hun antwoorden betekenen. Herken je dit: als er wordt gezegd ‘dit was inspirerend!’ dan is de kans groot dat er geen concrete diepgang is gevonden.
4. De werkgeversrol blijft onderbelicht
Turbulente tijden vragen om specifieke vaardigheden van een bestuurder. En daarmee ook van een toezichthouder. Dat is nodig om het gesprek aan te kunnen gaan over complexe ontwikkelingen die in elkaar grijpen. Specifiek hebben toezichthouders daarin een rol als werkgever, en we merken in de praktijk dat dit niet altijd goed wordt opgepakt. Voor beiden is dat spannend. Want hoe vertel je als bestuurder dat het misschien boven je macht gaat of dat je het antwoord ook nog niet weet? Typische zaken die bij de onbekendheid van transities horen! In deze turbulente tijden is het essentieel om scherp te hebben welke competenties een bestuurder (nodig) heeft, en dit actief en vanuit openheid en veiligheid te bespreken. Een krachtige RvT zorgt dat ambities en vaardigheden van de bestuurder en de organisatie op één lijn liggen.
5. Je stelt het ambitieniveau van de bestuurder onvoldoende aan de orde
Wat als een bestuurder meer voor elkaar wil krijgen dan dat de organisatie aankan, of andersom? Stel, een bestuurder wil vernieuwen en dat wordt als een ‘leuk project’ gezien door de RvT. Dan stel je als toezichthouder immers andere vragen dan wanneer die vernieuwing een gamechanger voor de hele sector is! Het type vragen dat je stelt verbert dan direct ook de kwaliteit van je toezicht.
Herken je bovenstaande signalen en wil je in gesprek komen met collega toezichthouders hoe zij anders (samen)werken voor goed toezicht? Kom dan naar De broedplaats ‘Toezicht in Turbulente Tijden’ op donderdag 5 juni 2025 nabij Utrecht onder begeleiding van Charlotte Extercatte en Caroline Wijntjes. De broedplaats is dé plek om andere toezichthouders te ontmoeten en vernieuwende ideeën uit te wisselen. Want juist in deze turbulente tijden hebben organisaties en de samenleving toezichthouders nodig die het voortouw nemen in de huidige transitieopgaven en die toekomstbestendig zijn.