Een praktijkvoorbeeld
door gastblogger Ingeborg Hoogstrate – Van der Molen, toezichthouder Woonzorgcentrum Groot Hoogwaak
Zorgcoöperatie Hoogeloon is een burgerinitiatief uit 2005. De gemeente kwam al in 2001 met de vraag hoe ouderen in de toekomst gebruik konden blijven maken van wonen, 
welzijn en zorg. De ouderen wilden het liefst in Hoogeloon blijven wonen en het doel van de coöperatie is dan ook: “Ouderen langer de gelegenheid geven in het dorp te wonen via aanvullende zorg en diensten.” Welzijnsinstellingen, de coöperatie en een lokale zorginstelling werken samen en zorgen dat er geen overlap ontstaat. Ad Pijnenborg, oud-bestuurder en ambassadeur van de coöperatie, heeft een belangrijke rol gespeeld bij tot stand komen van het initiatief en dat was geen sinecure!
Ad werd destijds vanwege zijn kennis in de sector gevraagd deel te nemen aan het initiatief en vormde met vier andere leden het eerste bestuur van de coöperatie. In 2014 trok hij zich terug als bestuurder, maar hij maakt zich nog dagelijks hard voor het uitdragen van de visie van de coöperatie. Hij is als bestuurder betrokken bij de zorgverlening van de zorgcoöperatie die is ondergebracht bij de Stichting Samen Anders Zorg, een werkmaatschappij van de zorgcoöperatie .
Respect als belangrijkste waarde
Het uitgangspunt van de coöperatie is dat er alleen aanvullende zorg wordt geleverd. Ouderen doen wat ze zelf kunnen en dat geldt ook voor de familie. Er wordt ze niets uit handen genomen en er is respect voor ieders inbreng. De zorgvrager en de familie bepalen samen welke hulp of dienst er nodig is en wanneer. Zelfzorg en familiezorg zijn dan ook het startpunt voor de aanvullende dienstverlening. Naast de steun die de coöperatie in het steunpunt en thuis biedt, kunnen de inwoners sinds 2012 ook zorg ontvangen in twee zorgvilla’s. Deze kleinschalige woonvormen bieden plek voor inwoners met dementie. Ook hier wordt ondersteuning en zorg door familie gestimuleerd en mogelijk gemaakt. De bewoners en familie bepalen hoe het leven in de villa het best kan worden voortgezet. Het leven van de bewoner staat centraal en zorgverlening staat ten dienste van een zo prettig mogelijk leven.
Zorg zonder toezicht
De vraag die continue gesteld wordt binnen dit burgerinitiatief is: “Zou ons moeder of ons vader dit zo gewild hebben?” Zonder toezichthouder, want een coöperatie heeft enkel leden. Familieleden zijn het ‘geweten’ van de coöperatie, zij geven aan of de zorgverlening aan de verwachtingen voldoet. Maar zonder toezichthouder betekent niet zonder toezicht. Aan sommige regels ontkom je niet, je verliest het gevecht waar het bijvoorbeeld op brandveiligheid aankomt. De grenzen worden continue opgezocht, althans de grenzen zoals deze aan traditionele zorg gesteld zijn. Maar traditionele zorg en diensten levert deze coöperatie juist liever niet. Vernieuwend zijn, op basis van wat de leden c.q. de bewoners wensen, is het uitgangspunt.
Ad vertelt: ‘Wij stellen en ons als coöperatie steeds de vraag: “zit er meerwaarde in deze handeling?” Denk aan het standaard geven van vitaminen bij het ontbijt. Is dit echt noodzakelijk en nam moeder deze thuis ook? Zo niet, dan moet het mogelijk zijn hiervan af te wijken. De basis moet natuurlijk wel op orde zijn. Afwijken van de standaard wordt zorgvuldig gedaan. De zorgverlener brengt samen met de familie en de bewoner de risico’s in kaart en vervolgens besluiten bewoner en familie welke risico’s zij bereid zijn te lopen. Dit wordt op papier gezet, ondertekend en periodiek geëvalueerd. Op die manier hoeft bijvoorbeeld de deur niet gesloten te blijven en kan moeder naar buiten wanneer zij dit wil.
Cliëntenparticipatie
Familieberaad is het instrument waarmee de coöperatie samen met de bewoners en de familie zaken oplossingen zoekt. Een cliëntenraad is er niet. In afstemming met de bewoner en de familie zoekt men naar verbeterpunten en mogelijkheden die de bewoner de meeste regie c.q. vrijheid geven over diens leven in de villa’s. Wat Ad betreft is dit de optimale vorm van cliëntparticipatie.
Een eenvoudige weg is het niet. De zorgcoöperatie levert zelf geen zorg, daarvoor sluit de zorgi
nstelling namens de coöperatie contracten af. Dat is ook het moment waarop de discussie begint. De ideeën van een zorginstelling over zorgverlening sluiten voor het overgrote deel niet aan bij de visie van de coöperatie. Ze werken vaak als een keurslijf. Het dilemma wat er daardoor nog steeds speelt, ook na al die jaren samenwerking is: Wat is eigen regie? Mag een oudere zelf de baas zijn over zijn vrijheid?
Vernieuwende oplossingen komen tot stand wanneer de betrokkenen met elkaar in discussie gaan, vertelt Ad. Die discussie is essentieel. Het vergt een grote cultuuromslag om te komen van zorgen voor, wat we jaren met z’n allen gedaan hebben, naar zorgen met en denken vanuit de burger. Wat zijn de waarden van de oudere, hoe deed hij het thuis en waar voelt hij zich lekker bij. Dit vormt zowel in de thuissituatie als in de villa’s het start- en uitgangspunt voor het verlenen van zorg, maar ook – wat Ad betreft – voor het toezicht op deze manier van leven.
Meer weten over toezicht zonder toezichthouder en de visie van Ad Pijnenborg?
Dat kan! Kom dan naar onze Broedplaats Vernieuwing in Toezicht
op 1 februari in Zwolle.
Gastblogger:
Ingeborg Hoogstrate – Van der Molen,
eigenaar JUSTthIS juridisch & informatieadvies
Beste Huub,
hierbij de aanvullende reactie van Ad Pijnenborg:
“De Zorgcoöperatie heeft ervoor gekozen samen te werken met een reguliere zorginstelling. Dit heeft het voordeel dat er in de Villa alle zorg vanaf zorgzwaarte 5 en hoger geboden kan worden. Door de samenwerking met deze reguliere zorgaanbieder – Joris Zorg – kunnen onze medewerkers terugvallen op de expertise die zij bieden wanneer dit nodig is.” Hopelijk is uw vraag hiermee beantwoord.
Beste Huub, bedankt voor uw reactie. De zorg en de wensen van de bewoners worden afgestemd met de bewoner en diens familie. In hoeverre de bewoner kan verblijven tot een bepaalde zorgzwaarte is mij niet bekend, dit vraag ik na bij Ad Pijnenborg voor u.
Erg mooi initiatief, dat volledig lijkt te voldoen aan de huidige wensen, waarbij m.n. in dit geval, ouderen ook zolang mogelijk in hun eigen woonomgeving zelfstandig kunnen verblijven. Niet de zorgvraag maar de cliënt staat voorop lees ik uit dit stuk. Ook dat is precies zoals het gewenst is, in goede afstemming met cliënt, familie, zorgverlener en coörperatie. Hoeveel meer cliëntenparticipatie kun je hebben en wensen. De vraag die bij mij ontstaat is tot welk zorgniveau is het mogelijk om hier te verblijven, hoe en door wie wordt dat bepaald?
Beste René,
Bedankt voor uw reactie. Bij deze coöperatie wordt niet gewerkt met PGB’s, er is sprake van zorg in nature. Bovendien moet men zich natuurlijk aan regels houden omtrent veiligheid en kwaliteit. Het uitgangspunt is echter niet de vastgelegde kaders zoals deze in Nederland bepaald zijn voor zorginstellingen, maar de wensen van de client en de familie in samenspraak met de zorgverlener. Alle zaken worden terdege vastgelegd en afgestemd, maar het is juist de bedoeling dat met kan blijven leven zoals men dit thuis ook deed en daar passen de regels van toezicht minder goed op, dan we wellicht zouden willen. De discussie hieromtrent is dan ook voor toezichthouders zeer interessant, mede door de zaken zoals u deze aankaart. We denken dat controle de eindoplossing is, maar ook in vele instellingen waar er toezichthouders zijn, is er veel mis (helaas) en zoals vaak is gebleken lost meer toezicht/controle dit niet op.
Denk wel dat je op deze wijze de deur open zet voor o.a fraude en het niet geven van de juiste kwaliteit zorg. De slager keurt dus zijn eigen vlees..?
Denk dat toezicht juist een must is en ook gewenst is voor de bewoners en/of familieleden die er vaak toch een behoorlijk bedrag voor neertellen.
Ik lees ook nog dat er geen cliëntenraad hoeft te zijn.
Heb écht mijn twijfels.
Zelf enkele jaren in opdracht van zorgverzekeraars onderzoek mogen doen naar PGB-fraude en andere gerelateerde frauduleuze handelingen.
De resultaten van opsporing waren verbluffend.
Ook is onlangs in Twente weer een onderzoek door de FIOD gestart naar een zorgverlener voor hulpbehoevende jongeren.
Ook hier werd bij lange na niet de zorg verleend, waarvoor men geld ontving. Handtekeningen werden vervalst, etc.
VERTROUWEN is goed, CONTROLE(lees toezicht) is beter……