In de huidige tijd kunnen we niet meer heen om klimaatverandering. Het wordt voor organisaties steeds belangrijker zich met dit onderwerp bezig te houden om toekomstbestendig te blijven. Hoe ga je hier als toezichthouder mee om? Charlotte Extercatte helpt Raden van Toezicht hierbij. Ze deelt tips voor toezichthouders die zich willen vastbijten in transitiethema’s, zoals woningnood, kansengelijkheid in het onderwijs en gezondheid.
Hoe te beginnen?
Veel toezichthouders hebben wel enige affiniteit met het onderwerp transitie. Thema’s als klimaat of grondstofprijzen zijn vaak zowel thuis als op het werk heel actueel. Maar hoe begin je hierover in je Raad van Toezicht? Charlotte: “Dat is een vraag die ik inderdaad veel hoor. Veel toezichthouders hebben wel iets met het onderwerp, bijvoorbeeld vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid. Maar we hebben op school nooit geleerd hoe we zakelijk met dit onderwerp omgaan, laat staan om hierop bestuurders in een organisatie te activeren. Ook bestuurders zelf zijn hier vaak niet voor opgeleid. Wat ik veel zie is dat organisaties, vanwege het gebrek aan transitievermogen, alleen reactief zijn en doen wat ze moeten doen als het gaat om transities. Bijvoorbeeld vanuit milieudefensie, of vanuit de doelen die de Rijksoverheid stelt. Maar echt verder dan dat komt het vaak niet! Zelf werk ik veel met pioniers: organisaties die wél verder gaan. En daar heb ik al veel mooie lessen uit gehaald die ik weer met toezichthouders deel.”
Charlotte adviseert toezichthouders die ‘iets’ met transitieopgaves willen doen om allereerst een reflectiemeeting te organiseren met hun RvT. “Ga niet meteen van alles opzetten in je toezicht, maar deel eerst waar jij mee loopt in een gesprek met je collega toezichthouders. Neem deze meeting als startpunt en ga vanuit daar samen met de bestuurder en medezeggenschap verder in gesprek en verkennen wat mogelijk is. Deel in dat eerste gesprek met elkaar wat je visie op de toekomst is en welke ambitie de organisatie wil uitdragen. Wil je bijvoorbeeld voldoen aan de wet of echt die voorloper zijn?” Stel jezelf de vraag wat dit betekent voor (de herijking van) je toezicht? Ook raadt ze aan om als RvT al bij een voorhoede in de organisatie betrokken te zijn. De voortrekkers die een transitieopgave verkennen, hebben het nodig om door alle rollen gehoord te worden. Ook de RvT.”
Handelingsverlegenheid
Volgens Charlotte zijn we anno nu al verder dan bewustwording. “Iedereen weet inmiddels wel dat er snel meer actie nodig is als het gaat om klimaatverandering. En ook dat het mogelijk is. De technische oplossingen zijn er wel. Het is dus geen kwestie van bewustwording meer bij organisaties, maar we zien vooral gebrek aan actie door handelingsverlegenheid. Bestuurders en RvT’s weten simpelweg vaak niet waar ze moeten beginnen, en wat er allemaal mogelijk is. Vaak wordt er dan een transitiemanager of duurzaamheidsmanager aangesteld in de organisatie, maar dat is te makkelijk gedacht. Met een 0,6 FTE ga je het verschil niet maken. Er is leiderschap en ruimte nodig in de hele organisatie om écht tot een verschil te komen. De RvT kan hierin een initiele rol spelen. Besef dat het tijd nodig heeft. Het is een proces met lange adem.”
Charlotte moedigt toezichthouders aan om na te denken over de transitiemogelijkheden in hun organisatie. “Durf voorbij de verplichtingen te kijken en vraag jezelf, samen met je collega toezichthouders, af: wat is je gedeelde beeld van de toekomst? Welke rol wil de organisatie spelen in de keten of het ecosysteem? Hoeveel ruimte geef je aan de bestuurder en het MT dat hiervoor nodig is? Vaak is er op de agenda van een RvT weinig tijd gereserveerd voor dit soort onderwerpen. Daarom nodig ik jou als toezichthouder uit om dit juist op de RvT-agenda te zetten. ‘Tijd voor toekomst’ noem ik dat.”
Ben je benieuwd naar meer inzichten en tips van Charlotte? Wil je als toezichthouder aan de slag met het toezicht op transities binnen de organisatie? Volg dan de blended verdiepingsmodule Toezicht op maatschappelijke transities van De Erkende Toezichthouder. Het doel van deze verdiepingsmodule is je in staat te stellen een (nieuwe) visie te ontwikkelen op de brede maatschappelijke transities, wat die kunnen betekenen voor de organisatie waarop je toezicht houdt en hóe je daarop toezicht houdt. Of kies voor de e-learning/ zelfstudie variant. Je kunt je ook meteen inschrijven.
Voor vragen mag je contact opnemen met Caroline Wijntjes.
Charlotte (44) is oprichter van expertbureau ‘Transform4C’, transitie-expert en het brein achter een praktische aanpak om versneld transities te realiseren in organisaties. Inmiddels heeft ze vele artikelen en podcasts op haar naam over het onderwerp transities en duurzaamheid. Onlangs publiceerde ze haar eerste boek, ‘Klimaatwerkers’, dat werd genomineerd als Managementboek van het Jaar 2023. Voor De Erkende Toezichthouder is Charlotte verantwoordelijk voor de verdiepingsmodule Toezicht op maatschappelijke transities. Ze helpt toezichthouders bij de vele vragen die zij hebben over dit onderwerp en hun rol daarin.