Om maar met de deur in huis te vallen: over het algemeen schiet het toezicht op financiën tekort. Regelmatig zien we daar de gevolgen van. Sla de kranten er maar op na: het hele scala van oplichting, ceo-fraude, cybercrime, witwassen en financiële missers komt voorbij. RvT’s zijn, onbewust, vaak tamelijk naïef op financieel gebied. Dat kan voor de organisatie, maar ook voor henzelf ingrijpende consequenties hebben, want de wet is duidelijk: de primaire verantwoordelijkheid voor financiën ligt bij de RvT (en niet bij de accountant).
Absoluut niet rationeel
Onze nieuwe verdiepingsmodule ‘Toezicht op financiën en business intelligence’ heeft als doel toezichthouders handvatten te bieden om effectief toezicht te kunnen houden op geld, data en informatie. De insteek van de module is financial behaviour ofwel financieel gedrag. Een onderwerp waar veel onderzoek naar is gedaan.
Zo bestaat er bijvoorbeeld een enorme kloof tussen hoe wij dénken dat we financiële beslissingen nemen en hoe we dat daadwerkelijk doen. We denken dat we heel rationeel zijn op financieel gebied, maar het tegendeel blijkt het geval. Spoiler alert: in de module zul je dat zelf ervaren.
Hindernissen
Naast de kloof tussen denken en doen, zijn er meer belangrijke hindernissen. Cijfers en getallen vinden we over het algemeen heel lastig. Ter illustratie: in de opleiding voor verpleegkundigen is medisch rekenen het vak waar de meeste studenten voor zakken. Bij de accountantsopleiding is dat het vak statistiek. Een andere hindernis hangt daarmee samen en gaat over hoe we aankijken tegen risico’s. We maken ons drukker over de kans om uit te glijden over een bananenschil, dan over de kans dat een koelinstallatie uitvalt, met als mogelijk gevolg dat er voor tonnen etenswaren of medicijnen weggegooid moet worden. Oftewel, we vinden het moeilijk om onderscheid te maken tussen grote kansen met een hoge impact en kleine kansen met een lage impact. Onder andere loterijen spelen hier gretig op in.
Signalen herkennen
In de verdiepingsmodule Toezicht op financiën en business intelligence leer je niet-integer financieel gedrag herkennen, zodat je als toezichthouder tijdig kunt ingrijpen en liefst kunt voorkomen dat er dingen misgaan. Enkele voorbeelden: een directeur van een organisatie koopt een huis van een miljoen, terwijl de financiële polsstok van zijn mededirecteuren niet verder reikt dan vier ton.
Medewerkers gaan nooit met vakantie en willen daarmee voorkomen dat iemand hun werk overneemt en ziet dat er ongeoorloofde praktijken plaatsvinden. Een directeur zet medewerkers onder druk om incorrecte declaraties goed te keuren. Medewerkers geven vervolgens signalen af die door niemand worden herkend of opgepakt. Al deze situaties zijn daadwerkelijk gebeurd. Nooit werden de misstanden voorkomen, steeds werd pas achteraf geconstateerd wat er aan de hand was.
Instrumenten
Goed toezicht houden op financiën is iets anders dan je laten sturen door een gebrek aan vertrouwen. Werken vanuit vertrouwen is juist prima. Toch moet je als toezichthouder kritische vragen durven stellen aan bestuurders over financiële keuzes die ze maken. Ook moet je borgen dat er mechanismen zijn die ervoor zorgen dat de gelegenheid er niet is om verkeerde keuzes te maken of ongewenste dingen te doen. Daar speelt o.a. business intelligence een rol bij: hoe je de stap maakt van data naar informatie die jouw toezicht ondersteunt. In de module komt dit onderwerp uitgebreid aan de orde. Niet alleen met betrekking tot financiële informatie, maar ook ten aanzien van gedragsinformatie.
Alerte organisatie
Belangrijke onderdelen en instrumenten van effectief toezicht op financiën zijn dus het herkennen van gedragssignalen, het beoordelen van de manier waarop risico’s worden genomen en het borgen van het voorkomen van onjuiste beslissingen. Alle drie komen aan de orde in de module. Niet alle bestuurders zullen open staan voor dit soort onderwerpen.
Toch blijkt dat er begrip ontstaat als de RvT toelicht dat het ook ter bescherming van de bestuurder zelf is, wanneer er op de juiste manier aandacht is voor het tot stand komen van financiële beslissingen. Zo ontstaat een olievlekwerking: in een organisatie waar meer aandacht wordt besteed aan risico’s en gedragssignalen, zie je dat de organisatie als geheel alerter wordt. Mensen zijn er met elkaar bewuster van dat er dingen kunnen gebeuren die ze niet hadden voorzien. Een goede zaak!
Meer weten over over de verdiepingsmodule ‘Toezicht op financiën en business intelligence’? Je kunt je ook meteen inschrijven.
Je vragen kun je altijd stellen aan Caroline Wijntjes.